Bổ nhiệm và những động thái đầu tiên

Ngày 27 tháng 11 năm 2015, Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm linh mục Tổng đại diện Emmanuel Nguyễn Hồng Sơn làm giám mục phó Giáo phận Bà Rịa, với quyền kế vị Giám mục Tôma Nguyễn Văn Trâm.[9][10][11]:75 Với cương vị này, Tân giám mục Hồng Sơn sẽ thay thế Giám mục Trâm khi ông về hưu, thuyên chuyển hoặc qua đời. Tân giám mục sẽ hỗ trợ quản lý giáo phận non trẻ nhất Việt Nam với số tín hữu ước tính là trên 250.000.[12] Theo thông tin trên Asia News, tính đến năm 2016, Giáo phận Bà Rịa có 254.000 giáo dân, đứng thứ năm về số lượng giáo dân tại Việt Nam. Giáo phận có 84 giáo xứ, 107 linh mục triều, 350 linh mục dòng, 515 tu sĩ.[13]

Khi được hỏi về cảm nghĩ khi được chọn làm giám mục phó Giáo phận Bà Rịa, Giám mục Nguyễn Hồng Sơn cho biết rằng với cách nhìn miserando atque eligendo–thương xót và chọn lựa, việc chọn ông vào hàng ngũ Giám mục là một quyết định của lòng thương xót. Giám mục tân cử cho biết ông an tâm vì cho rằng khi Chúa đã thương thì Người sẽ thương đến cùng.[5] Giám mục Nguyễn Hồng Sơn nhận trả lời phỏng vấn với báo Công giáo và Dân tộc sau khi tin bổ nhiệm được công bố. Khi được nhắc đến các kinh nghiệm mục vụ sẽ hỗ trợ ông trong vai trò giám mục, Giám mục Sơn cho rằng các vai trò ông từng đảm trách trong thời kỳ linh mục đã giúp ông tích lũy kinh nghiệm mục vụ, nhưng nói về tương lai, ông xin vâng theo Chúa Thánh Thần. Đưa ra nhận định cá nhân, Giám mục Sơn cho rằng ông quan tâm đến việc đào tạo chủng sinh để trở thành các linh mục theo ý Thiên Chúa, các tu sĩ sống trọn vẹn lời khấn hứa và giáo dân sống cách phong phú, dồi dào trong đời sống tâm linh.[14] Trong cuộc phỏng vấn với Ban Truyền thông Giáo phận Bà Rịa được đăng tải ngày 7 tháng 12 năm 2015, Giám mục tân cử loan tin lễ tấn phong giám mục cho ông sẽ được cử hành vào ngày 20 tháng 1 năm 2016 tại Nhà thờ chính tòa Bà Rịa.[15]

Ý nghĩa và biểu tượng huy hiệu

Giám mục Nguyễn Hồng Sơn chọn khẩu hiệu giám mục là "Vâng nghe Thánh Thần".[16]:246 Trong cuộc phỏng vấn với báo Công giáo và Dân tộc, khi được đề nghị cho biết về khẩu hiệu cũng như giải nghĩa huy hiệu Giám mục, Giám mục Sơn cho biết:[14]

Giám mục Nguyễn Hồng Sơn nhận định thay vì sử dụng cụm từ khẩu hiệu giám mục, có thể xem khẩu hiệu ông sử dụng là một phương châm sống. Ông cho biết câu khẩu hiệu mình sử dụng tuy không phải là một câu trích trực tiếp từ Thánh Kinh, nhưng được sử dụng nhiều lần trong các văn kiện và bài giảng hoặc huấn dụ của Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Giáo hoàng Biển Đức XVI và Giáo hoàng Phanxicô đương nhiệm, các Thượng Hội đồng Giám mục cũng thường nhắc đến. Ý nghĩa đầy đủ của khẩu hiệu là ngoan ngoãn vâng nghe Thánh Thần.[15]

Lễ Tấn phong và các sự kiện liên quan

Với mong muốn lễ tấn phong được tổ chức đơn giản, Giám mục Nguyễn Hồng Sơn khước từ những vật dụng được người chị là nữ tu hỗ trợ, yêu cầu không được phân phát hình ảnh của mình, từ chối hình thức tổ chức lễ cách long trọng và hoành tráng.[5] Ngày 20 tháng 12 năm 2015, Giám mục Nguyễn Văn Trâm ấn ký các thiệp mời các linh mục, tu sĩ, giáo sĩ và giáo dân tham gia lễ tấn phong giám mục phó tân cử Nguyễn Hồng Sơn. Thiệp mời này loan tin chính thức lễ truyền chức tân giám mục được cử hành sáng ngày 20 tháng 1 năm 2016 tại Nhà thờ chính tòa Bà Rịa.[17]

Nghi thức tuyên xưng đức tin và thề hứa trung thành của Tân giám mục Nguyễn Hồng Sơn được cử hành chiều ngày 19 tháng 1 năm 2016 tại Trung tâm Hành hương Đức Mẹ Bãi Dâu. Các nhân chứng trong nghi thức này gồm Đại diện không thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam Leopoldo Girelli, Giám mục Nguyễn Văn Trâm và nguyên giám mục Giáo phận Phú Cường Phêrô Trần Đình Tứ.[18][19]

Lễ tấn phong giám mục Nguyễn Hồng Sơn được cử hành vào sáng ngày 20 tháng 1 năm 2016. Đồng tế trong lễ tấn phong, ngoài bốn tổng giám mục: Đại diện Tòa Thánh không thường trú, từ các tổng giáo phận Hà Nội, Huế và Thành phố Hồ Chí Minh, còn có khoảng 30 giám mục, 600 linh mục. Khoảng 6.000 chủng sinh, giáo dân và thân nhân tân giám mục đã tham dự lễ truyền chức (theo ước tính của phóng viên báo Công giáo và Dân tộc).[18] Theo ước tính của Giáo phận Bà Rịa, tổng số người tham dự lễ khoảng 10.000 và 704 giáo sĩ Công giáo đồng tế lễ tấn phong.[20] Giám mục chủ phong là Giám mục Tôma Nguyễn Văn Trâm và hai vị phụ phong gồm giám mục Giáo phận Thanh Hóa Giuse Nguyễn Chí Linh và Giám mục Giáo phận Cần Thơ Stêphanô Tri Bửu Thiên. Sau lễ tấn phong, tân giám mục cử hành các lễ tạ ơn tại các giáo xứ Văn Hải, Mỹ Hội,... Ông khước từ những lời đề nghị tổ chức long trọng các lễ tạ ơn này.[5] Giám mục tân chức cử hành lễ tạ ơn tại Nhà thờ chính tòa Bà Rịa vào sáng ngày 24 tháng 1 năm 2016, đồng tế cùng ba linh mục khác và khoảng 1.000 giáo hữu tham dự.[21]

Ngày 9 tháng 9 năm 2016, Giáo hoàng Phanxicô tiếp kiến các giám mục thuộc xứ truyền giáo, trong bối cảnh các giám mục này đang tham gia khóa bồi dưỡng do bộ Truyền giáo Tòa Thánh Vatican tổ chức. Giám mục Nguyễn Hồng Sơn là một trong sáu giám mục Việt Nam tham gia các sự kiện này.[22] Giám mục Emmanuel Sơn đảm nhận vai trò Chủ tịch Uỷ ban Phụng tự, nhiệm kỳ 2016–2019, sau khi được các giám mục bầu chọn tại Đại hội Hội đồng Giám mục Việt Nam XIII tổ chức đầu tháng 10 năm 2016.[23][24]

Giám mục Nguyễn Hồng Sơn thường cử hành một thánh lễ hàng tháng dưới chân Tượng Chúa Kitô Vua ở Vũng Tàu.[25]